1.MÜLAKATA GİTMEDEN ÖNCE
• Mülakata gitmeden önce, görüşülecek firma hakkında bilgi toplamak ve hazırlık yapmak gerekir.
• Bu bilgiler firmanın misyonu, vizyonu, geçmişi, ekonomik yapısı, piyasa itibarı, pazar payı v.b. hakkında olmalıdır.
• Elde ettiğiniz bilgiler görüşme esnasında firma ve işe olan ilginizi göstereceği için size avantaj sağlayacaktır.
• Ayrıca görüşme öncesi, firmanın eleman seçimi ve iş görüşmesi uygulamaları hakkında bilgi toplamak, iş görüşmesi yapacak kişilerin isim ve görevlerini öğrenmek gereklidir.
• Görüşmede çıkabilecek sorulara karşı hazırlıklı olmak ve en azından ne cevap verebileceğinizi düşünmek gereklidir.
• Görüşme esnasında sizin de soracağınız soruları hazırlamanız yararlı olacaktır.
• Görüşmeye zamanında yetişebilmek için firmanın yerini ve nasıl ulaşılacağını öğrenmelisiniz. Çıkabilecek aksiliklere karşı telefon numaralarını not etmelisiniz.
• Geçmişte kazandığınız başarılar varsa (bir araştırma raporu gibi) yanınızda götürebilirsiniz. Ayrıca yanınızda özgeçmişinizin güncellenmiş bir kopyasını almayı ihmal etmemelisiniz.
• Temiz ve başvuruda bulunduğunuz pozisyona uygun kıyafetler giymenizde sizin için yararlı olacaktır.
• İlk izlenim çok önemlidir. Beden dilinizi iyi kullanmak, sorulara dürüstçe ve açık bir biçimde cevap vermek çok önemlidir. Bu konuda, internet sitemizin Kişisel Gelişim kısmında etkin beden dili kullanımı başlığını inceleyebilirsiniz.
2.MÜLAKATTA KARŞILABİLECEĞİNİZ SORU TÜRLERİ
• Mülakatlara genellikle ısınma soruları ile başlanır.
“İlanımızdan nasıl haberdar oldunuz?”
• Hedefler ve gelecek planları ile ilgili sorular ise;
“İleriye dönük hedefleriniz nelerdir?”
“Gelecek 5, 10 yıl içerisinde kariyerinde nerede olmak istersin?”
• Kişilik özelliklerinizi ve güçlü-zayıf yönlerinizi belirlemeye yönelik sorular; bu sorularda mülakatçı sizin güçlü ve zayıf yönleriniz kadar sizin kendinizi ne kadar değerleyebildiğinizi de görmek ister. Böyle sorulara nereden başlanacağı oldukça zordur. Başvurulan iş çerçevesinde konuşmak gerekir.
“Güçlü ve zayıf yönlerinizi söyler misiniz?”
“Kendini biraz anlatır mısın?”
“Kendinizde değiştirmek veya geliştirmek istediğiniz özellikler var mı?”
• Geçmiş işyerleri veya geçmişte yaşanmış davranışlara yönelik sorular: geçmiş işyeri ile ilgili sorulara açık ve kısa cevap vermek gerekir. Önceki işveren hakkında olumsuz konuşmamaya özen göstermelisiniz. Ayrılma nedeni ile yeni işe başvurma nedeninin uyumlu olmasına dikkat etmelisiniz.
“Bundan önceki işini neden bıraktın?, Bu işi neden istiyorsun?”
• Ücret ile ilgili sorulara ise, geçmişte elinize geçenleri ifade ettikten sonra bunların üzerinde bir rakam vermek uygun olabilir. Ancak bu konu ile ilgili tam bir fikir birliği mevcut değildir. Bazı uzmanlar ise, ücretle ilgili konulara adayın kesinlikle bir rakam belirtmemesi gerektiği yönünde fikir beyan ediyorlar. Mesela direkt sizin istediğiniz ücreti belirtmek yerine bunu biraz daha dolaylı bir şekilde piyasada bu iş şu fiyata genellikle yapılıyor şeklinde söylemenin de uygun olacağını belirtiyorlar.
Diğer yandan ücret, işe alındıktan sonra tartışılan bir konudur. Görüşmeye çağrılmış olmak işe alındığınızı göstermez, işe alım süreci hala devam etmektedir. Ücret ile ilgili sorulara, “maaşı konuşmadan önce bu işin gerektirdiği sorumlulukları öğrenmek istiyorum” şeklinde cevaplar verilebilir. Mümkün olduğunca maaşı konuşmamak gerekir. Ancak önceden piyasa araştırması yapmak yararlı olabilir. “yaptığım araştırmalara göre ücretler XXXX aralığında değişiyor” gibi cevaplar uygun olabilir.
“Bundan önceki işyerinizde ne kadar ücret alıyordunuz?, Bu iş için ne kadar ücret ve ne tür yan ödemeler bekliyorsunuz?” (gizli soru, kendinize biçtiğiniz değer ile eşanlamlı olabilir.)
• Davranışsal yönden sizi tanımaya çalışan ve hangi durumlarda ne yapacağınıza yönelik sorular ise değişik şekillerde sorulabilir. Bunlar sizin stresi, gerilimi, çatışmayı yönetme yollarınızı belirlemekle ilgilidir. Aşağıda buna ilişkin soruları görebilirsiniz.
“Geçmişte bir çalışma arkadaşınızla hiç çatışma yaşadınız mı? Bu durumda nasıl hareket ettiniz?”
“Hesaplarla oynayan bir çalışanınızı fark ettiğinizde nasıl davranırsınız?”
“Sizce rekabetçi ve stresli ortam verimliliği arttırır mı?
“Stresli bir ortamda çalışmaktan hoşlanır mısınız?
“Günde en fazla ne kadar çalışırsınız? Eve iş götürürmüsünüz?” (az çalışmak kadar çok çalışma da sorun olabilir. Eve iş götürmek işleri zamanında yetiştiremiyor olmanızla ilgili bir izlenim yaratabilir”. Mesela gerektiğinde tabii ki, ancak işlerin zamanında bitirilmesi gerektiğine inanıyorum gibi cevap vermek uygun olabilir.
• Görüşmenin sonuna doğru genelde mülakatı yapana kişi “sizin bir sorunuz var mı?” diye size soru yöneltebilir. Bu soru ücret, yan ödemeler veya sosyal haklarla ilgili soru sormanız için yöneltilmez. Bu duruma, sektör ve şirket ile ilgili akıllıca seçilmiş sorular sizin performansınızı ve ilginizi gösterecektir. Mülakatın iyi geçmesi için, iyi hazırlanmalı ve anlamlı ve doğru soruları doğru zamanda yöneltmelisiniz.
Yapılan bir araştırma, iş görüşmelerinde mülakatçıların genel olarak sordukları soruları şöyle sıralamaktadır:
• Kısa ve uzun vadeli amaç ve hedeflerin nelerdir? Bunları başarabilmek için neler yapıyorsun?
• Gelecek on yıl içerisinde işinle ilgili olmayan hangi spesifik amaçların var?
• Beş yıl sonra kendini nerede ve ne yapıyor olarak görüyorsun?
• Hayatta, gerçekten ne yapmak istiyorsun?
• Uzun vadeli kariyer hedeflerin nelerdir?
• Kariyer amaçlarına ulaşmak için neler planlıyorsun?
• İş kariyerinde beklediğin en önemli ödüller nelerdir?
• Beş yıl içinde ne kadar kazanmayı bekliyorsun?
• Hazırlık yaptığın bu kariyeri neden seçtin?
• Senin için, iş veya para hangisi daha önemlidir?
• En güçlü ve zayıf yönlerin nelerdir?
• Kendini nasıl tanımlarsın?
• Seni tanıyan birisi, seni nasıl tanımlar?
• Tüm enerjini ortaya koyman için seni motive eden şey nedir?
• Okul eğitimi seni iş hayatına nasıl hazırladı?
• Seni neden seçeyim?
• İş hayatında başarılı olacağını gösteren hangi niteliklere sahipsin?
• Başarı nedir?
• Bizim gibi şirketlerde başarıya götüren şey nedir?
• Şirketimize nasıl bir katkı sağlayabilirsin?
• Başarılı bir yönetici hangi niteliklere sahip olmalıdır?
• Bir amir ile astı arasındaki ilişki nasıl olmalıdır?
• Seni en çok tatmin eden bir iki başarını söyler misin?
• Okuldaki en önemli deneyimin neydi?
• Bu görev için yeni bir mezun alıyor olsaydın, hangi nitelikleri arardın?
• Mezun olduğu okulu (üniversiteyi) neden seçtin?
• Bölümünü seçme nedenin nedir?
• Okulda hangi dersleri daha çok severdin? Neden?
• Okulda en az sevdiğin dersler nelerdi? Neden?
• Yapabilecek olsaydın, akademik çalışma planını farklı olarak nasıl yapardın? Neden?
• Akademik çalışmalara devam ederek bir derece almayı planlıyor musun?
• Notların akademik başarının iyi bir göstergesi olduğuna inanıyor musun?
• Katıldığın ders dışı faaliyetlerden neler öğrendin?
• En rahat olduğun iş ortamı nasıldır?
• Stres altında nasıl çalışırsın?
• En çok ilgilendiğin part-time ve yaz işleri nelerdir?
• Okul sonrası senin için ideal işi nasıl tanımlarsın?
• Neden bu şirkette bir görev için başvurma kararı aldın?
• Şirketimiz hakkında ne biliyorsun?
• İşinde senin için en önemli şeyler nelerdir?
• Çalışmayı istediğin şirketi hangi kriterlere göre değerlendiriyorsun?
• Coğrafi bir tercihin var mı?
• Yer değiştirecek misin? Yer değiştirme seni sıkar mı?
• Seyahat etmeye istekli misin?
• En az 6 aylık bir eğitime katılmaya istekli misin?
• Şirketimizin bulunduğu ülkede yaşamak konusunda ne düşünürsün?
• Karşılaştığın en önemli problemler nelerdir? Üstesinden nasıl geldin?
• Hatalarından neler öğrendin?
Kaynak: Nihat Erdoğmuş, 2003, Kariyer Geliştirme: Kuram ve Uygulama
